Co zaliczamy do tzw. elementów złącznych?

Stosowanie elementów złącznych ma na celu tworzenie trwałych, odpornych, a przede wszystkim praktycznych konstrukcji. Nie ma znaczenia, czy ma ona mieć charakter statyczny, czy też dynamiczny – wykorzystując elementy złączne, można wykonywać zarówno wytrzymałe meble czy konstruować przydatne w codziennym życiu instalacje, jak i stawiać całe budynki. W zależności od docelowego przeznaczenia oraz otoczenia, w jakim ma znaleźć się dana konstrukcja, montowane w niej elementy złączne mogą zostać wyprodukowane z różnych metali i stopów: miedzi, aluminium, stali kwasoodpornej, nierdzewnej lub ocynkowanej. Co konkretnie należy do elementów złącznych i gdzie są one używane – wyjaśniamy w dalszej części wpisu.

Jakie wyróżniamy najpopularniejsze elementy złączne?

Pod określeniem elementów złącznych kryją się różnego rodzaju drobne wyroby, których zadaniem jest solidne i wytrzymałe połączenie fragmentów maszyn, urządzeń, ale też innych materiałów. Są one zaliczane do grupy fabrykatów wysoce powtarzalnych i łatwych w produkcji, dlatego można je nabywać w ilościach hurtowych. Do najważniejszych elementów złącznych, różniących się od siebie kształtem, wymiarami i zastosowaniem, należą:

• Śruby

Najczęściej spotykany i wykorzystywany typ elementów złącznych. Śruba jest zbudowana z dwóch części: gwintowanego trzpienia oraz łba, który służy do unieruchomienia śruby podczas montażu. Śruby można znaleźć w niemal wszystkich istniejących maszynach, urządzeniach i konstrukcjach, gdzie służą do mocowania poszczególnych części i podzespołów. Używa się ich zarówno w małych i precyzyjnych mechanizmach (np. elektronika), jak i przy dużych konstrukcjach stalowych przenoszących ogromne obciążenia (np. mosty, wiadukty).

• Nakrętki

Nakrętki to pierścienie z naciętym na całej długości otworu gwintem, które odgrywają rolę łączników w połączeniach śrubowych. Nakrętka jest zakładana na koniec trzonu śruby, by wzmocnić i zablokować utworzone w ten sposób łączenie. Są uważane za jedne z najważniejszych elementów złącznych stosowanych do konstruowania urządzeń i maszyn, ponieważ umożliwiają przenoszenie napędu, jak również precyzyjne działanie elementów ruchomych w różnego rodzaju sprzętach.

• Wkręty

Wkręty, w przeciwieństwie do śrub i nakrętek, to elementy złączne, które stosuje się samodzielnie. Podobnie jednak jak śruby, tak i wkręty składają się z naciętego łba oraz gwintowanego trzonu, tyle że w tym przypadku trzpień przybiera lekko stożkowy kształt. Służą do mocowania elementów w drewnie, metalu lub tworzywie sztucznym, a przy wykorzystaniu odpowiednich kołnierzy – także w materiałach budowlanych (np. betonie cegłach lub płytach kartonowo-gipsowych).

• Kotwy

Znane również jako ankry, kołki lub łączniki. Kotwy to najpopularniejszy sposób łączenia elementów konstrukcji w budownictwie, gdzie stanowią niezbędne mocowanie mechaniczne. Są wykorzystywane do wiązania elementów ze sobą, uniemożliwiając tym samym ich przesunięcie lub obrót. Kotwy mogą również przybierać, postać śrub lub zagiętych prętów, które służą do łączenia maszyn lub mniejszych budowli z podłożem (jak np. altany ogrodowe).

• Nity

Charakterystyczny rodzaj elementów złącznych, które umożliwiają stworzenie trwałego łączenia między dwoma elementami. Zasada montażu nitu polega na tym, że umieszcza się go w przygotowanym otworze. Następnie jeden koniec nitu – ten zakończony łbem – zostaje unieruchomiony, a drugi, który przeszedł przez otwór, ulega spęcznieniu. Dostępne są również nity, które pozwalają na wykonanie połączenia w sytuacjach, gdy dostępna jest zaledwie jedna strona otworu.

• Sworznie

Sworzeń to element złączny o kształcie walca, często wyposażony w dodatkową część, która zapobiega jego wysunięciu (np. łeb lub zawleczka). Może być porównywany do zatyczki, którą wkłada się w otwór i pozostawia luźno osadzoną. Sworznie są stosowane przy budowie maszyn, w których mają za zadanie przenosić obciążenia zginające pomiędzy połączonymi częściami. Najczęściej wykonuje się je ze stali, choć mogą być też produkowane z mosiądzu lub aluminium.

• Podkładki

Podkładki są stosowane w połączeniu z wieloma innymi elementami złącznymi. Ich głównym zadaniem jest zwiększenie powierzchni styku między zastosowanym łącznikiem a montowaną częścią. Warto również podkreślić, że nakładki pozwalają zmniejszyć siły działające na element złączny od strony mocowanego podzespołu, a przez to redukują ryzyko ich niekontrolowanego poluzowania.

Do elementów złącznych zaliczamy także różnego rodzaju zawleczki, nitonakrętki, wpusty, kołki, blachowkręty, pręty gwintowane czy też gwoździe. Ponadto większość wymienionych elementów można dodatkowo podzielić na dalsze podkategorie lub wyodrębnić z nich poszczególne rodzaje produktów, np. śruby z gwintem na całości albo tylko na części trzpienia, śruby z podsadzeniem, nakrętki kwadratowe lub sześciokątne itp. Dzięki tej niesamowitej różnorodności dostępnych na rynku elementów złącznych możliwość ich wykorzystania w różnych gałęziach życia wydaje się praktycznie nieograniczona.